Kupac-proizvođač – značajna novina u oblasti energetike

27.06.2022.

Tokom 2021. godine usvojen je pravni okvir koji reguliše status kupca-proizvođača (Prosumer-a) i koji uključuje Zakon o energetici, Zakon o korišćenju obnovljivih izvora energije, Uredbu o kriterijumima, uslovima i načinu obračuna potraživanja i obaveza između kupca – proizvođača i snabdevača i nekoliko pravilnika. Prosumer je izraz koji se u praksi odomaćio, a zapravo potiče od spojenih reči engleskog jezika „producer“ i „consumer“.

Kupac-proizvođač (Prosumer) je zapravo krajnji kupac električne energije koji ima pravo da izgradi proizvodni objekat i proizvodi električnu energiju za sopstvene potrebe, da je skladišti i da višak električne energije prodaje, odnosno isporuči u prenosni sistem, distributivni odnosno, zatvoreni distributivni sistem.

U zavisnosti od snage proizvodnog objekta relevantni propisi nalažu pribavljanje akta nadležnog organa. Tako za proizvodni objekat instalisane snage do 50kW za proizvodnju energije iz energije sunca za potrebe krajnjeg kupca koji stiče status kupca–proizvođača nije potrebno pribavljati akt nadležnog organa. Dok za proizvodni objekat instalisane snage preko 50kW investitor mora pribaviti odobrenje za izvođenje radova.

Način obračuna potraživanja i obaveza između kupca – proizvođača i snabdevača električnom energijom zavisi od kategorije krajnjeg kupca koji je postao kupac – proizvođač. Ukoliko je kupac – proizvođač domaćinstvo ili stambena zajednica, odnosno jedan ili više članova skupštine stambene zajednice, snabdevač je dužan da obračuna potraživanje putem neto merenja i da obaveze sa kupcem – proizvođačem uredi putem ugovora o potpunom snabdevanju sa neto merenjem. Ukoliko kupac – proizvođač nije domaćinstvo ili stambena zajednica, snabdevač sa kupcem – proizvođačem putem neto obračuna slobodno ugovara uslove obračuna uzajamnih potraživanja i obaveza. Važno je napomenuti da u slučaju priključenja proizvodnog objekta čija je odobrena snaga 10,8 kW ili manja, a gde krajnji kupac nije domaćinstvo ili stambena zajednica nije potrebno donošenje rešenja od strane operatora sistema i ne zaključuje se ugovor o pružanju usluge za priključenje.

Javno preduzeće „Elektroprivreda Srbija“, kao jedan od snabdevača na tržištu električne energije u Republici Srbiji, na svom sajtu je objavio modele ugovora koji se zaključuju sa krajnjim kupcem, kao i proceduru za dobijanje statusa kupca-proizvođača (Prosumer-a).

https://www.eps.rs/cir/snabdevanje/Pages/kupac-proizvodjac.aspx

Da bi krajnji kupac stekao status kupca-proizvođača, u zavisnosti od kategorije, između ostalog, neophodno je da:

1.     izgradi proizvodni objekat instalisane snage ne veće od postojeće odobrene snage priključka;
2.     prilagodi merno mesto za sticanje statusa kupca-proizvođača;
3.     podnese zahtev za zaključenje ugovora o potpunom snabdevanju sa neto merenjem (ako je krajnji kupac domaćinstvo) ili sa neto obračunom (ako krajnji kupac nije domaćinstvo ili     stambena zajednica) [1];
4.     zaključi ugovor sa snabdevačem o potpunom snabdevanju električnom energijom sa neto merenjem ili neto obračunom;
5.     otpočne postupak priključenja proizvodnog objekta kod operatora sistema [2];
6.     ukoliko je određeni proizvodni objekat usklađen sa tehničim uslovima, propisima i standardima, operator sistema izdaje akt o priključenju, vrši priključenje proizvodnog objekta na    distributivni sistem i upisuje ga u registar kupca-proizvođača.

Krajnji kupac stiče status kupca-proizvođača upisom u registar kupaca-proizvođača koji vrši operator sistema, nakon ispunjenja svih neophodnih uslova.

Na osnovu registra objavljenog na sajtu http://www.elektrodistribucija.rs/ trenutno su registrovani samo proizvodni objekti – solarne elektrane i to 51 domaćinstvo i 6 proizvodnih objekata koji nisu domaćinstvo ili stambena zajednica dok u registru stambenih zajednica još uvek nema registrovanih kupaca-proizvođača stambenih zajednica.

Imajući u vidu da je institut kupac-proizvođač nov u našem pravnom sistemu, mnoga pitanja su otvorena, do čijih odgovora će se doći vremenom i praksom svih učesnika na tržištu električne energije.

[1] Prilog zahteva je obaveštenje o prilagođenju mernog mesta izdatog od strane operatora distributivnog sistema

[2] U postupku priključenja proizvodnog objekta krajnji kupac je dužan da operatoru sistema dostavi original izjave izvođača radova sa potvrdom odgovornog izvođača radova da su uređaji, instalacije i merno mesto ispravni i izvedeni u skladu sa propisima i standardima